بررسي تحولات منطقه و سياستهاي ترکيه بيانگر اين است که آنکارا بعد از کمرنگ شدن نقش خود در قبال اين تحولات به دنبال پيدا کردن راهبرد جديد و تعريف آن در قالب سياست خارجه خويش است.
به گزارش
پايگاه خبري تحليلي پيرغار، اهميت قاره آفريقا براي کشوري مانند ترکيه به دوره کنوني باز نمي گردد بلکه مربوط به دوران عثماني است؛ دوراني که عثماني ها براي تصاحب آفريقا با فرانسوي ها، انگليسي ها و ايتاليايي ها رقابت و درگيري داشتند.
قاره آفريقا همواره به دليل ذخاير سرشار طبيعي و موقعيت استراتژيکش مورد توجه بسياري از کشورها از ديرباز تاکنون بوده است. اين قاره از شمال به درياي مديترانه، از شمال شرق به کانال سوئز و درياي سرخ، از شرق به خليج عدن، از جنوب شرق به اقيانوس هند و از غرب به اقيانوس اطلس محدود مي‌شود. آفريقا بر گذرگاه هاي آبي بين المللي و همچنين تمام گذرگاه ها و تنگه هايي که تجارت جهاني از آنها استفاده مي کنند مشرف است. قاره آفريقا علاوه بر داشتن نفت داراي منابع معدني غني است. طبق مطالعات انجام شده حجم زيادي از ذخاير سنگ‌هاي گرانبهاي دنيا و ذخاير زمرد در قاره آفريقا قرار دارد و کشورهاي اين منطقه داراي حجم‌هاي کلاني از منابع معدني هستند. ارزشمندترين و درآمدزاترين صادرات قاره آفريقا مواد معدني و نفت است. کشورهاي جنوبي قاره آفريقا نيز داراي ذخاير کلان طلا، مس و الماس هستند و هر ساله از صادرات اين منابع درآمد کلاني به‌دست مي‌آورند.
تحولات منطقه اي از جمله آنچه که ليبي، يمن، سوريه و همچنين منطقه خليج فارس شاهد آن بود باعث شد تا آنکارا به اين نتيجه برسد که بحرانهاي منطقه‌اي با منافع و نفوذ کشورها در ارتباط است. ترکيه معتقد است که درگيريهاي جاري در سوريه و عراق از سوي کشورهاي خارجي برنامه ريزي شده و هدف از آن تشکيل کشور کردي و در نهايت هدف قرار دادن آنکارا است. تمرکز سياست خارجي ترکيه به استفاده از خشونت در واقع تحقق دو هدف اصلي را پيش رو دارد؛ نخست تاکيد بر نقش اين کشور به عنوان يک قدرت منطقه اي بزرگ که نمي توان آن را در تحولات جاري در خاورميانه ناديده گرفت و اين مسأله سخنان پي در پي اردوغان در خصوص تحولات منطقه و اينکه اين تحولات شاخصه هاي مرحله آتي را تعيين خواهد کرد تفسير مي‌کند. دوم آنکه سوء استفاده از بحران کنوني در منطقه براي نمود پيدا کردن نقش ترکيه از طريق ايجاد ائتلاف ها با نيروهاي منطقه‌اي و داخلي با هدف تحقق منافع اقتصادي و افزايش نفوذ اين کشور صورت مي گيرد چرا که آنکارا معتقد است يکي از قدرتهاي مهم در خاورميانه به شمار مي آيد.
آنکارا تلاش دارد تا هژموني خود را به دايره منطقه شاخ آفريقا گسترش دهد و در اين راه از حمايت نظامي و ايجاد پايگاه هاي نظامي در کشور هاي آفريقايي استفاده مي کند. تحليلگران نسبت به خطرات موجود پايگاه هاي ترکيه در آفريقا هشدار مي دهند چرا که معتقدند اين مسأله تهديدي آشکار عليه امنيت ملي اعراب به شمار مي آيد. بنا به نظر تحليلگران، ايجاد پايگاه نظامي در خارطوم تهديدي آشکار عليه کشور مصر محسوب مي شود چرا که روابط ميان قاهره و آنکارا شاهد تنش‌هاي زيادي بوده و مصر و سودان اختلافات زيادي بر سر دو منطقه حلايب و شلاتين دارند.
همانطور که مي دانيم اخيراً سودان جزيره‌اي را با نام سواکن براي سرمايه گذاري هاي اقتصادي به ترکيه تحويل داده است. بندر سواکن قديمي ترين بندر در خارطوم به شمار مي‌آيد و در اکثر موارد براي نقل و انتقال مسافران و کالاها به بندر جده استفاده مي شود. خارطوم و آنکارا اخيراً توافقنامه هاي همکاري نظامي و امنيتي امضا کرده‌اند به طوري که چاووش اوغلو، وزير خارجه ترکيه اعلام کرده که آنکارا به حمايت خود از سودان در خصوص امنيت درياي سرخ ادامه مي‌دهد. رجب طيب اردوغان رئيس جمهوري ترکيه براي نخستين بار در تاريخ اين کشور از ايجاد پايگاه نظامي در قطر سخن گفت. در اين پايگاه قرار است حدود سه هزار سرباز از يگان‌هاي دريايي، زميني و هوايي حضور داشته باشند. همچنين ترکيه يک پايگاه نظامي در سومالي و مشخصاً در خليج عدن با هدف آموزش بيش از ۱۰ هزار سرباز داير کرد تا بدين ترتيب پنجمين کشور در جهان باشد که پايگاه‌هاي نظامي در قاره آفريقا دارد. ترکيه علاوه بر اين پايگاه هاي نظامي در سوريه، عراق، آذربايجان و آلباني دارد و در نيروهاي حافظ صلح در افغانستان، لبنان و ديگر کشورها نيز مشارکت مي کند. به اين ترتيب اين کشور استفاده از سياستهاي خشن در روابط خارجي خود را در پيش گرفته و تلاش مي‌کند تا از تحولات کنوني در منطقه راهي براي افزايش دايره نفوذ در آن پيدا کند به طوري که پيش‌بيني مي‌شود سياست خارجه ترکيه در قبال بحران هاي منطقه در سال ۲۰۱۸ در اين چارچوب تعيين شود.
از سوي ديگر به نظر مي رسد بحران منطقه خليج فارس، مرزهاي جغرافيايي را درنورديده و به قاره آفريقا نيز رسيده است واين مسأله ممکن است به منازعات منطقه‌اي دامن بزند. توافق اخير ترکيه و سودان به ارزش ۶۵۰ ميليون دلار در واقع نشانه‌اي از کشاندن آفريقا به درگيريهاي منطقه خليج فارس و ديگر منازعات مرتبط با خاورميانه است. رقابت بر سر افزايش نفوذ در ميان کشورهاي حوزه خليج فارس به منطقه شاخ آفريقا که به تنگه باب المندب مشرف بوده کشيده شده است. اين تنگه خليج عدن را به درياي سرخ متصل مي کند. امير قطر طي ماه گذشته به شش کشور در غرب آفريقا سفر کرد تا از حمايت اين کشورها در خصوص اختلافاتش با کشورهاي عربي حوزه خليج فارس دست پيدا کند. عربستان و امارات هر دو نسبت به افزايش نفوذ نظامي ترکيه نگران هستند چرا که آنکارا از دوحه در خصوص بحران خليج فارس حمايت مي‌کند و اين کشور در قطر پايگاه نظامي دارد. عربستان و امارات که پايگاه‌هايي در سومالي و اريتره دارند نگران آن هستند که توافق ميان سودان و ترکيه باعث به وجود آمدن قدرت‌هايي در نزديکي جده شود.
بررسي پايگاه هاي ترکيه در منطقه و آفريقا نشان مي دهد که اين کشور يک مثلث استراتژيک در درياي سرخ و خليج فارس و همچنين اقيانوس هند ايجاد کرده است. ارتش ترکيه مثلث استراتژيک خود را در اين منطقه که در برگيرنده درياي سرخ است از طريق جزيره سواکن و به دنبال آن تأسيس يک پايگاه نظامي در سومالي در سواحل اقيانوس هند و همچنين قطر ايجاد کرده است. جزيره سواکن که به دروازه درياي سرخ معروف است از اهميت تجاري و اقتصادي بسيار زيادي برخوردار است. بيش از ۴۰ هزار سوداني در اين منطقه زندگي مي کنند. در دوران امپراتوري عثماني اين جزيره نقطه اي براي دفع خطراتي که از سوي درياي سرخ و حجاز متوجه امپراتوري عثماني بود به شمار مي‌آمد. اخيراً يک شبکه تلويزيوني وابسته به خانواده رجب طيب اردوغان مستندي پخش کرده است که در آن گفته شده نوادگان عثماني ها از ميراث خود دفاع مي کنند. در اين مستند به اخبار منتشر شده در رسانه هاي مصري در خصوص اينکه هدف از حضور ترکيه در اين جزيره براندازي عبدالفتاح السيسي، رئيس جمهور مصري است اشاره شده است. در اين برنامه کارشناسان تاکيد کردند جزيره سواکن ۹۹% تبديل به يک پايگاه نظامي خواهد شد، بنابراين تمام کشتي هايي که از درياي سرخ عبور مي کنند زير نظر ترکيه خواهند بود.
آفريقا در حال حاضر گزينه استراتژيک مهمي براي ترکيه به شمار مي آيد چرا که اين قاره داراي منابع طبيعي گسترده است. ترکيه حتي تا قبل از سر کار آمدن حزب عدالت و توسعه به رياست اردوغان به اهميت بزرگ قاره آفريقا از نظر اقتصادي و استراتژيک پي برده بود چرا که اين قاره مي‌تواند به محلي براي فعال سازي نقش ديپلماتيک و اقتصادي ترکيه و ايجاد زمينه براي ايفاي نقش اين کشور در منطقه تبديل شود. با وجود آنکه ترکيه دستاوردهايي در گسترش روابط با کشورهاي آفريقايي محقق کرده اما حضور اين کشور در آفريقا در مقايسه با ايران و کشورهاي غربي و چين همچنان کمرنگ است که اين مسأله مي‌تواند چالش‌هايي را در برابر ترکيه در رقابت جهاني بر سر قاره آفريقا ايجاد کند. البته در اين زمينه نبايد تلاش هاي رژيم صهيونيستي براي مسلط شدن بر منابع طبيعي و اقتصادي آفريقا و تقويت حضور استراتژيک در اين قاره را ناديده گرفت. دومين چالش ترکيه براي گسترش نفوذ در آفريقا جنگ هاي داخلي در کشورهاي اين قاره به ويژه در ليبي است که امنيت و ثبات آن را تحت الشعاع قرار مي دهد ترکيه بايد براي پايان دادن به اين درگيري ها به ويژه جنگ داخلي در ليبي که نخستين کشور از لحاظ ذخاير نفتي در آفريقا به شمار مي‌آيد به کار گيرد.